Woord vooraf

Een blog over de Agion Oros (Athos), de Tuin van de Moeder Gods, het spirituele centrum van het oosters-orthodoxe christendom.
En dus ook over kloosters, pelgrimeren en ikonen. (Tekst in geel bevat een link)
Wilt u op de hoogte blijven van nieuwe blogs? Abonneer u onderaan deze pagina.

maandag 30 mei 2016

561 - FEEST VANWEGE 'DUIZEND JAAR RUSSEN' OP DE AGION OROS

Je kon er dit weekend niet omheen: het bezoek van de Russische president Poetin (28 mei) en dat van de Patriarch van Moskou, Kirill (27-29 mei), domineerden het nieuws over de Agion Oros. Op de Facebookpagina Vrienden van de Heilige Berg Athos is er ruim aandacht aan besteed. Het zijn bezoeken die veel media aandacht trekken, met veel foto's en film. Hieronder geef ik een kleine verzameling van artikelen en fotopagina's om verder te kijken. 



Pemptousia: bezoek van Poetin; ontvangst Patriarch Kirill
The Russian Orthodox Church: Poetin, Panteleimonos



Kirill, 27 mei; 28 mei Iera Kinótita; 28 mei I.M. Panteleimonos; 28 mei vespers; 28 mei homilie
28 mei Paliomonastiro; 28 mei Xilourgou; 30 mei programma

Meer foto's nog: Agioritikesmnimes 8462; 8466; 8480 (tentoonstelling in I.M. Panteleimonos)







Pravoslavie: 28 mei, Paliomonastiro; 28 mei, Russische Athosheiligen;  29 mei Xilourgou; 1 juni, Athosmonniken bij feest 

Pemptousia
Katehon (Russisch)

Voor de liefhebber: zoek met 'Athos AND Putin' op YouTube, en je vindt een zee aan beelden.


zondag 22 mei 2016

560 - PASEN/ΠΑΣΧΑ 2016 OP DE AGION OROS: EEN ONUITWISBARE GEBEURTENIS 2

Het is midden in de nacht, I.M. Filothéou, mijn tussenstop op weg naar I.M. Stavronikíta. Plotseling geklop op de deur en een stem die zegt: Δι' ευχών των αγίων πατέρων ημών, η αρχή της ακουλουθίας (Die evchón ton ajíon patéron imón, i archí tis akoeloethías/Door de gebeden van onze heilige vaders, het begin van de dienst.). Een deur verder op de gang hoor ik de monnik zijn zin herhalen. 

Het is bijna half vier, en om drie uur werd al luid gebeld voor het begin van de órthros en de dienst van de Voorafgewijde gaven. De archontáris had gezegd dat de plechtigheden van Grote Maandag om 4.00 uur zouden beginnen. Tijd om op te staan dus, ook al geven mijn drie Griekse kamergenoten geen krimp, ook niet na de monnikenoproep. 

De gebeden glijden voorbij in de halfduistere kerk en om 7.00 uur staan we (een aantal medepelgrims, de Amerikaanse professor Gabriel W. en ik) een beetje verrast en verward buiten. Er is niet iets van een ontbijt, ook niet voor de ongeveer zeventig gasten, onder wie zo'n twintig jonge militairen met officieren die blijkbaar vanuit hun legeronderdeel op bezoek waren. Er is ook niets bekend gemaakt. En de monniken zijn gaan rusten.Voor hen is het gewoon 'vasten'. En ik doe, volgens plan, mee. Op een enkeling na vertrekt iedereen. 

Gabriel zegt me, staand bij de trap en de fiále, dat hij 'a little confused is'. Hij is drie jaar geleden in I.M. Filothéou gedoopt en nu overweegt hij monnik te worden, vermoedelijk wel in de Verenigde Staten. I.M. Filothéou is het moederklooster van een aantal kloosters in de VS. Daarom ook is hij met Pasen hier, zo vertelt hij. Lastig blijft wel dat hij geen Grieks spreekt, maar gelukkig is er een Amerikaanse monnik die hem begeleidt.

Ik wacht vervolgens op een lift naar mijn hoofddoel van deze Grote Week, I.M. Stavronikíta, dat ik vanaf hierboven (300 m hoog) zie liggen. 



Οστεοφυλάκιο
De avond van mijn aankomst in I.M. Filothéou maakte ik een wandelingetje en bezocht ik het osteofilákio (ossuarium) van het klooster. De toegangsdeur vol spinnenwebben bevindt zich onder de grafkerk van Alle Heiligen (των Αγίων Πάντων) naast het kerkhof. De kerk dateert uit 1806.








maandag 16 mei 2016

559 - PASEN/ΠΑΣΧΑ 2016 OP DE AGION OROS: EEN ONUITWISBARE GEBEURTENIS

Pasen en de Grote week 2016 liggen inmiddels twee, drie weken achter ons. Toch ga ik in mijn blogs aan dit Feest der Feesten dat ik van zo nabij op de Agion Oros heb mogen meemaken nog ruim aandacht besteden. Ik vind Pasen op Athos een geweldige ervaring die ik het liefst ieder jaar zou willen meemaken. Die ervaring ondervind je het diepst als je ook de Grote Week volgens het programma van het klooster volgt. En dat verwachten de monniken ook van een pelgrim als hij in de Paastijd op de Heilige Berg verblijft. Het programma hing voor iedereen zichtbaar op de kerkdeur, πμ is AM en μμ is PM.

(niet) Fotograferen
In I.M. Karakállou (Palmzondag) en I.M. Stavronikíta (Pasen) stellen de monniken fotograferen en filmen niet op prijs. Eigen foto's van de diensten heb ik dan ook niet. Als bekende pelgrim kon (en wilde) ik de regels niet overtreden. Daarbij ben ik van mening dat het bewust deelnemen aan de vieringen niet samengaat met filmen. Dat neemt niet weg, dat de hebberige/historische 'toerist' in mij soms dacht: waw, dit zou ik graag in een beeld bewaren en niet alleen in mijn herinnering. De enkele (anonieme) toerist/pelgrim die een camera ter hand nam werd direct aangesproken. Ook de monniken zelf hebben hier geen camera.

In de grotere kloosters, waar vele tientallen pelgrims komen, is filmen en fotograferen, ook tijdens diensten, nagenoeg niet te verhinderen. Soms hebben monniken hier zelfs zelf een mobiele camera. Ter illustratie van mijn Paaservaring zal ik dan ook dankbaar gebruik maken van door anderen gemaakte beelden.

Lazaroszaterdag
Op Lazaroszaterdagmiddag reed de monnikentaxi mij en veertien anderen naar I.M. Karakállou. Het zonnetje scheen tussen de schapenwolkjes door en de vogeltjes floten het voorjaar. Broeder P. ontving mij allerhartelijkst en tot aan de Esperinós heb ik mij verdienstelijk gemaakt en twee uur chalotjes gesneden in de keuken. Ik telde 45 gasten aan de Trápeza (Maaltijd), die ons met een feestelijk toetje, gebakken appel met gecaramelliseerde suiker, verraste. Aangezien de Palmzondag viering om 0.00 uur zou beginnen (en tot 8.00 uur zou duren) was zeer verstandig na de Trapeza te gaan rusten. Rond 23.00 uur werd ik uit bed gebeld. Om 23.45 uur stond ik in de halfduistere kerk.

Palmzondag
Een monnik bestrooide de kerkvloer met laurier/palmblaadjes en voordat de Goddelijke Liturgie begon kon iedereen de ikoon van de Intocht des Heren vereren. Vervolgens deelde hegoúmenos Filótheos een palmtak (laurier), gemaakt in de vorm van een kruis, uit, die monniken en pelgrims gedurende de gehele feestelijke dienst in de hand hielden.

Rond 2.00 uur kwam vader P. melden dat er in de archondaríki koffie klaarstond, ter ondersteuning van de gebeden in rest van de lange nacht. Na afloop van de Intochtviering was er om 08.15 uur een kwartiertje feestelijke Trápeza, met onder meer inktvis, taramosalade en een glaasje wijn, en natuurlijk een lezing. Daarna was het rusttijd. De Grote Week stond op beginnen.

Palmzondag in I.M. Vatopedíou (2015):

zondag 15 mei 2016

558 - DE GEHEIME BOODSCHAP VAN DIMITRIOS ISIPONOS

Verloren onschuld in de Tuin van Maria

Voor ThePostOnline schreef SP Tweede Kamerlid Ronald van Raak in zijn column van 13 mei 2016 over zijn bezoek aan de berg Athos. Na zijn middelbare schooltijd liftte hij in de zomer van 1989 met een vriend naar de Heilige Berg. Onlangs vond hij het verslag van die lange reis terug. Met zijn toestemming neem ik hier zijn column over.

Jonge kunsthistorici
De reis ging voor een deel door het nog communistische Oostblok - het was een paar maanden voor de val van de Muur. In die tijd waren er nog geen mobiele telefoons. En er waren nog geen pinpassen, we vertrokken ieder met een onderbroek vol met dollars. Rustig aan liftten we van pompstation naar parkeerplaats - en zo verder. Jammer was dat we de tent waren vergeten. Mijn reisgezel maakte foto's, maar bleek vergeten een rolletje in het toestel te doen.

Het was een leuke jongen, die Ronald, maar wat een betweter ook. Een klein manneke met heel veel meningen - over alles. In ons dorp in Brabant was dat geen probleem, maar in het communistische Bulgarije wel. Net als een jaar eerder op bezoek in Oost-Duitsland werden we in dit oostblokland opgepakt en het land uitgezet. De toegang tot de republiek Athos was voor buitenlanders uiterst beperkt. We hadden toch een visum kunnen krijgen, omdat we ons hadden aangemeld als kunsthistorici.

De Tuin van Maria
Athos is sinds 1046 een autonome republiek, alleen bewoond door orthodox-christelijke monniken. Die leven voornamelijk in twintig kloosters, die veelal hun oorsprong hebben in de Middeleeuwen. De Heilige Berg Athos is bijzonder mooi, de Maagd Maria zou de berg op een doorreis zelfs tot haar 'tuin' hebben benoemd. Een reden dat het schiereiland nog steeds verboden is voor 'andere' vrouwen, ook voor vrouwelijke ezels (ze hebben er wel poezen en kippen).

Hoe interessant het reisverslag ook is, gaandeweg begint het toontje van de jonge Ronald me toch wat te vervelen. Van alles deugt niet, van de monniken die zich in de kloosters te buiten gaan aan luxe maaltijden, tot de pelgrims die overal op de berg hun rotzooi achterlaten. Het is op de Heilige Berg soms ook echt een puinhoop. Maar verderop in het verslag wordt mijn toon toch wat milder. In de Tuin van Maria lijk ik geleidelijk aan wat van mijn dogmatische onschuld te verliezen.

Brief onder een steen
Veel contact maken we op Athos aanvankelijk niet, omdat bijna niemand hier Engels spreekt. Totdat we een Engelstalige pelgrim tegenkomen, Theodoros (Theo) geheten.Hij komt uit Nigeria en overweegt hier monnik te worden. Tussen de kloosters door lopen steile paden, met eeuwenoude trappen. Ergens onderweg vind ik onder een oude steen een verweerd stuk papier met een boodschap in het Grieks. Ik neem het papier mee, om het die avond in een klooster aan Theo te laten lezen. 
Maar Theo is verdwenen en we zien hem deze reis ook niet meer. De brief bleef in mijn rugzak zitten.

Deze week vond ik het papier weer terug, bij het reisverslag. Toen ik deze oude brief zag, kon ik me er eerst niet zoveel meer van herinneren. Dat veranderde toen ik de Nederlandse vertaling las, die ook was bijgevoegd. Enkele weken na terugkomst van de reis was ik gaan studeren. Op de universiteit had ik een docent bereid gevonden om de brief uit Athos te vertalen: 'Gooi dit niet weg, scheur dit niet: De mensachtige wezens die op deze manier met plastic en andere rotzooi de natuur vervuilen, zijn de Heilige Berg noch het leven waard. en als ze menen dat ze mensen zijn van God, zijn zij ook God niet waard, want zij respecteren de creatie van God niet. Neem jullie rotzooi en plastic dat de aarde niet aan kan mee, al jullie, onwaardige christenen.
Dimitrios Isiponos (hij die om de natuur geeft)'

Wat zal ik destijds tevreden zijn geweest met mijzelf, om zo mijn gelijk te halen. Blijkbaar was ik niet de enige die zich ergerde aan de rotzooi op de Heilige Berg. Maar ik moet me toch ook wel hebben geschaamd. Ik had het papier weliswaar niet weggegooid en ook niet verscheurd, zoals de schrijver had gevraagd, maar de brief wel meegenomen. Wie weet, heb ik de ontluikende milieubeweging op Athos in de kiem gesmoord. In ieder geval heb ik de geheimzinnige Dimitrios Isiponos onrecht gedaan.

Heel misschien kan ik toch nog iets goed maken,  door hier zijn boodschap aan u door te geven.

557 - DERDE ZONDAG VAN PASEN, HEILIGE MIRONDRAGENDE VROUWEN

Deze zondag staat in het teken van de eerste verschijning van Jezus na zijn begrafenis. Deze twee ikonen van Theofánis de Kretenzer, in Kretenzische Stijl, verbeelden de tekst.

[1] Na de sabbat, bij het aanbreken van de eerste dag van de week, gingen Maria van Magdala en de andere Maria naar het graf kijken. [2] Plotseling kwam er een zware aardbeving. Want een engel van de Heer daalde uit de hemel neer, kwam naderbij, rolde de steen weg en ging erop zitten. [3] Zijn uiterlijk schitterde als een bliksemflits en zijn kleding was wit als sneeuw. [4] De wachters beefden van angst en werden lijkbleek. [5] De engel zei tegen de vrouwen: ‘U hoeft niet bang te zijn, want ik weet dat u Jezus zoekt die gekruisigd is. [6] Hij is niet hier: Hij is tot leven gewekt, zoals Hij gezegd heeft. Kom, kijk naar de plaats waar Hij gelegen heeft. [7] Ga snel tegen zijn leerlingen zeggen: “Hij is uit de doden opgewekt, en zie, Hij gaat voor u uit naar Galilea; daar zult u Hem zien.” Dit had ik u te zeggen.’

Links: Onder de boog staat ΙΔΕ Ο ΤΟΠΟΣ ΟΠΟΥ EKEITO O Κ(ΥΡΙΟ)Σ (zie de plek waar de Heer lag) en, rechts, bij de opening van het graf: O ΑΓ(ΙΟ)Σ ΤΑΦΟΣ (het Heilige Graf)

De Steen/Ο Λίθος 
(Theofánis de Kretenzer, I.M. Stavronikíta, 1546)

[8] Ze gingen snel van het graf weg, vol angst en met grote vreugde, en ze liepen hard om het aan zijn leerlingen te vertellen. [9] En zie, Jezus kwam hun tegemoet. ‘Gegroet’, zei Hij. Ze gingen naar Hem toe, grepen Hem bij de voeten vast en vielen voor Hem op de knieën. [10] Toen zei Jezus hun: ‘Wees niet bang. Ga mijn broeders vertellen dat ze naar Galilea moeten gaan. Daar zullen ze Mij zien. (Matth. 28, 1-10)

zaterdag 14 mei 2016

556 - 'PAPADOPOULOS ERGER DAN TURKSE SULTANS' (1969)


Ik trof een bericht aan over Athos uit de tijd van het kolonelsregime: onder de kop 'Monniken op Athos in vrijheid bedreigt' schrijft de Nieuwe Leidsche Courant, 7 maart 1969, p 2, over beperkende maatregelen die de kolonels de monniken willen opleggen. Deze zijn daarover zeer verontwaardigd en maken zelfs een vergelijking met de tijd van de bezetting door de Osmanen.

dinsdag 10 mei 2016

555 - BIJZONDERE FILM OVER DE AGION OROS

'Athos - aan gene zijde van deze wereld' is de titel van een documentaire die de Duitse regisseur Peter Bardehle maakte over het leven van de monniken op Athos. Voor de Oostenrijks-Duits-Griekse co-productie kreeg hij bijzondere toestemming om drie jaar lang te mogen filmen. 12 mei gaat de film in Wenen in première, druk hier. Duitsland volgt op 23 juni, druk hier.

Voor meer informatie druk hier
Trailer:




Er is ook een Facebookpagina

zondag 1 mei 2016

554 - PASEN/Η ΠΑΣΧΑ, DE OPSTANDING/Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ

De Opstanding/Η Ανάσταση
(Theofánis de Kretenzer, I.M. Stavronikíta, 1546)



Christus is opgestaan/Χριστός Ανέστη!



Χριστός ανέστη εκ νεκρών    Christós anésti ek nekrón,
θανάτω θάνατον πατήσας      thanáto thánaton patísas
και τοις εν τοις μνήμασι        kè tis en tis mnímasi
ζωήν χαρισάμενος!                zοïn charisámenos

Christus is opgestaan uit de doden
de dood vertredend met zijn dood
en aan hen in het graf
schonk Hij het leven!

Pasen
Ik wilde wel ik kon
een versje maken dat
ik aan uw oor zou hangen
en gij hoort dan gezangen
in een abdij vol zon
en reuk van 't wierookvat.

'T is Pasen
en misschien
als ik Goddank voordien
de dagen van dat feest
in Hellas ben geweest
hoort gij in uw oorringen
Athos' monniken zingen
't orthodox horologion.

Ik wilde dat ik het kon.

Dichter-wandelaar Hubert van Herreweghen (1920-)